1923 başında, ülkeyi dolaşarak Lozan görüşmelerine yönelik açıklamalar yaptı. Katılımcı ülke yöneticilerine ileti biçimindeki açıklamalarını Konferansın bitimine dek sürdürdü.
15 Ocak 1923’te Eskişehir, 16 Ocak’ta İzmit, 22 Ocak’ta Bursa, 2 Şubat’ta İzmir, 5 Şubat’ta Akhisar, 7 Şubat’ta Balıkesir, 17 Şubat’ta İzmir İktisat Kongresi’nde ve 20 Mart’ta Konya’da konuştu.
Eskişehir’de, “düşmanlarımız; iyi, adil ve insanî bir anlayışa sahip olsalardı, sorunlar iki günde biterdi”; İzmit’te, “Türkiye, bağımsızlığı ve egemenliği için belirlediği esasları, süngüsüyle tüm dünyaya duyurmuştur. Yapılması gereken, konferansta, salonda, masada nerede olursa olsun onaylamaktan başka bir şey değildir”;
Bursa’da, “adli kapitülasyonlar çok güçlü ve ateşten bir zincir halinde boynumuzdadır.. Düşmanlarımız bunların mutlaka devam etmesini istiyorlar.. Bunları boynumuzdan atacağız” ;
İzmir’de, “Barış istiyoruz, ancak barış demek tam bağımsızlık demektir. Bunu istemeye hakkımız ve gücümüz vardır. Elli yıl sonra ölmektense bugün ölelim. Tarih bizi böyle yazsın” dedi.
Balıkesir’de, “Kapitülasyonlar bir devleti mutlaka bitirir. Osmanlı ve Hindistan Türk-İslam İmparatorlukları bunun kanıtıdır” derken,
Konya’da “Bugün düşündüğüm şey, maddi olarak kanla kaldırılan kapitülasyonların, bir daha dirilmemek üzere yokluğa gömülmesini sağlamaktır. Ticaretimizin, sanayimizin ve ekonomimizin gelişme ve yükselmesi ancak buna bağlıdır” dedi.
İzmir İktisat Kongresi’nde şunları söyledi: “Osmanlı ülkesi, yabancıların sömürgesinden başka bir şey değildi.Tanzimat döneminde, yabancı sermaye üstün haklara sahipti. Devlet ve hükümet, yabancı sermayenin jandarmalığından başka bir şey yapmamıştı. Her yeni millet gibi Türkiye bunu uygun bulamaz. Burasını esirler ülkesi yaptırmayız”…
Kararlılığını gösteren, belki de en dikkat çekici açıklamayı, Türk Ordusu’na bir çağrıyla yaptı. 16 Nisan 1923’te, Lozan görüşmelerinin kesildiği dönemde yaptığı çağrıda şunları söyledi: “Meşru hukukumuzu sağlamak için, devletçe yapılmakta olan barış girişiminin sonucunu, sakince ve güven içinde bekliyoruz.
Sonuç, bizim yeniden harekete geçmemizi gerektirecek biçimde belirirse; savaşma ve yiğitlik yolunda, aynı vatansever coşkuyla yürüyeceğiz”
Kaynak; METİN AYDOĞAN “Atatürk ve Türk Devrimi”
