8 Şubat 1935’te TBMM Beşinci Dönem seçimleri sonucunda 17 kadın milletvekili, ilk kez Meclis’e girmiştir. 1936 yılında yapılan ara seçimlerde ise bu sayı 18’e çıkmıştır.
8 Şubat 1935.
Türk kadınının mecliste temsil edilmesinin 80. yılı…
Dünden bugüne toplumsal , siyasal ve ekonomik yaşamda kadın-erkek eşitliği üzerine birçok şey yazılabilir.
Genel olarak bakacak olursak ;
1924 Tevhid-i Tedrisat ile eğitimde ,
1926’da Medeni Kanun ile toplumsal yaşamda geçmişten beri kendisine gösterilen ikinci sınıf insan muamelesinden kurtulma adımları atılmış bu adımları;
1930’da Belediye Seçimleri,
1933’te Muhtarlık Seçimleri,
1934’te ise Milletvekilliği Seçimlerine katılmasına yönelik, uygulamada başarılı olan girişimler izlemiştir.
Nihayet 1935 seçimleri kadınların katıldığı ilk seçimler olmasına rağmen oy kullananların %48’e yakının kadın olması Türk kadınının ülke meselelerine olan ilgisini ortaya koyan bir göstergedir.
*****
“Bu son senelerin inkılâp hayatında hummalı fedakarlıklarla mamul mücadele hayatında, milleti ölümden kurtararak halâsa ve istiklâle götüren azm-ü faaliyet hayatında her ferdi milletin mesaisi, gayreti, himmeti fedakârlığı sebkeylemiştir. Bu meyanda en ziyade tebcil ile yad ve daima şükran ile tekrar edilmek lâzım gelen bir himmet vardır ki, o da Anadolu kadınının ibraz etmiş olduğu çok ulvî, çok yüksek, çok kıymetli fedakârlıktır. Dünyanın hiçbir yerinde, hiçbir milletinde, Anadolu köylü kadınının fevkinde kadın mesaisi zikretmek imkânı yoktur ve dünyada hiçbir milletin kadını ‘Ben Anadolu kadınından daha fazla çalıştım, milletimi halasa ve zafere götürmekte Anadolu kadını kadar himmet gösterdim’ diyemez…” .
Cumhuriyetin ilanından sonra 7 Şubat 1924’te kadınlar, kadınların sosyal ve siyasal haklarını elde edecek olgunluğa eriştirilmesi için, Nezihe Muhittin, Latife Bekir (Çeyrekbaşı) ve Sabiha Zekeriye (Sertel)’nin de bulunduğu heyet Şükufe Nihal kuruculuğunda Türk Kadınlar Birliğini kurmuşlardır. Türk Kadınlar Birliği kadınların siyasal haklarını elde etmesinde çok önemli katkılar sağlamıştır.
Türk kadınının siyasi haklarını kazanması, eğitim ve sosyal alandaki eksikliklerini gidermesi için ilk olarak 16 Haziran 1923’te yazar Nezihe Muhittin başkanlığında Kadınlar Halk Fırkası kurulmuştur. Kadınların bu girişimi o tarihte partinin kuruluşuna, kadınlara oy hakkı tanımayan 1909 tarihli Seçim Kanunu gerekçe gösterilerek izin verilmediği için parti girişimi dernekleşme ile sonuçlanmıştır.
29 Ekim 1923’te Cumhuriyet’in ilanıyla birlikte kadınların toplumsal hayatta gereken yerini alabilmesi için düzenlemeler yasal ve yapısal reformlar başlamıştır.
Tevhid-i Tedrisat Kanunu (3 Mart 1924) hem tüm eğitim kurumlarını Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlamış, hem de kızlara erkeklerle eşit haklarda eğitim görme imkanı tanımıştır.
Kadınlara siyasetin kapısı ilk olarak 1930’da Belediye Yasası ile aralanmıştır. Böylece kadınlar belediye seçimlerinde seçme ve seçilme hakkı kazanmış ve ardından önce 1933’te değişiklik yapılan Köy Kanunu ile kadınlara köylerde muhtar olma ve ihtiyar meclisine seçilme hakları tanımış ve nihayetinde 1934’te yapılan Anayasa değişikliği ile seçme ve seçilme hakkı tanınmasıyla Türk kadını TBMM’in de temsil hakkı kazanmıştır. İşte bu hak ilk kez 8 Şubat 1935’te yapılan 5. Dönem Milletvekili seçimlerinde kullanılmıştır.
8 Şubat 1935’te TBMM Beşinci Dönem seçimleri sonucunda 17 kadın milletvekili, ilk kez Meclis’e girmiştir. 1936 yılında yapılan ara seçimlerde ise bu sayı 18’e çıkmıştır.
1. sıra: soldan sağa: Mebrure Gönenç (Afyon), Hatı Çırpan (Ankara), Türkan Örs Baştuğ (Antalya), Sabiha Gökçül Erbay (Balıkesir), Şekibe İnsel (Bursa), Hatice Özgener (Çankırı); 2. sıra soldan sağa : Huriye Öniz Baha (Diyarbakır), Fatma Memik (Edirne), Nakiye Elgün (Erzurum), Fakihe Öymen (Ankara), Benal Nevzat İştar Arıman (İzmir), Ferruh Güpgüp (Kayseri); 3. sıra: soldan sağa: Bahire Bediş Morova Aydilek (Konya), Mihri Pektaş (Malatya), Meliha Ulaş (Samsun), Fatma Esma Nayman (Seyhan), Sabiha Görkey (Sivas), Seniha Hızal (Trabzon).
Söz konusu dönemde kadınların mecliste yaptıkları konuşmaların içeriği incelendiğinde daha çok eğitim ve sağlık konularının ağırlık taşıdığı dikkati çeker.
Türkiye 77 yıl önce parlamentoda kadın temsilini sağlayarak dünyada pek çok ülkeye örnek olmuştur.
Kadınlarımızın varoluş mücadelesinde önemli mihenk taşı olan adımları atan ve bizleri bu günlere taşıyan kadınlarımızı minnet, şükran ve rahmetle anıyoruz.
Ne Mutlu Türküm Diyene.
